Neden İş Zekası?

Şeyma Taşçı 8 Aralık 2019 İş Zekası, Yeni Başlayanlar 2 2552 1373 kelime - 9 dakika74

Bu yazıya puan ver

(2 votes, average: 5,00 out of 5)

Yeniden merhaba VBO okuyucuları! Aslında bu yazımda geçen yazımın devamı niteliğinde veri ambarı modellemekten bahsetmeyi düşünüyordum, ama iş zekasının geleceği, kendimi nasıl geliştirebilirim veya yöneticilerime iş zekasının önemini nasıl anlatırım gibi çok fazla soru alıyorum. O yüzden konuyu değiştirdim ve neden iş zekası gerekli diye genişçe inceleyelim istedim.

Dünden Yarına İş Zekası

Geçmişte İş Zekası

İş zekasının geleceğine bakmadan önce iş zekasının geçmişini belirtmek istiyorum. İlk defa 1958 yılında IBM dergisinde yayınlanan makalede [1] H.P.Luhn iş zekası terimini kullanmış. Aslında bir iş zekası sistemini tanımlamış ve amacının; bireyler, gruplar, bölümler ve hatta daha büyük birimler tarafından yürütülen işleri desteklemek için uygun bilgi sağlamak olduğunu belirtmiştir. Ayrıca bu işleri hızlı ve verimli bir şekilde yerine getirmenin üzerinde durmuştur. En önemli sorunun, bir bilgiyi bilmesi gerekenlere yönlendirememek olduğunu söylemiştir. Ve biz iş zekasını tanımlarken doğru bilgiyi, doğru kişiye ve doğru zamanda sunmaktan bahsetmiştik.

1990’ların sonlarına doğru karar destek sistemleri sürekli gelişen teknolojilere ve büyüyen veriye ayak uyduramayınca yeni gelişmeler doğmuştur. Günümüzde dahi sürekli yeni çözümler, terimler ve tanımlamalar oluşmaktadır. Örneğin herhangi bir şirkette mevcutta ne olduğunu gösteren standart formattaki raporlardan, mevcutta olanla olması gerekeni kıyaslayan veya mevcut durumun nedenini gösteren daha akıllı iş zekası çözümlerine geçiş yaşanmaktadır.

Günümüzde İş Zekası

Bugün ise OI (Operational Intelligence) diye bir kavram karşımıza çıkıyor. Operasyonel zeka diye Türkçeye çevrilen bu terim iş zekası (BI) ile bazı temel farklar neticesiyle ayrılmakta. OI literatürde aktivite merkezli, BI ise veri merkezli olarak geçiyor. Yani OI gerçek zamanlı verilerin analiz edilmesinde BI ise anlık olmaktan ziyade geleceğe yönelik stratejik eylemlerin oluşturulmasında kullanılır diyebiliriz. Geçmiş verilerin şuan gerçekleşmekte olan olaylarla analiz edilmesi operasyonel zeka için daha uygun bir yaklaşımdır. Aslında bu iki terim birbirinin tamamlayıcısı olabilir ve her iki yöntem birlikte kullanılabilir. Real Time BI, yani gerçek zamanlı iş zekası ile aslında operasyonel zeka sağlanmış olur.

Gelecekte İş Zekası

Neden iş zekası sorusunun cevabını belki de en iyi geleceğin iş zekası yanıtlayacak. 2030 yılında, iş zekası; insanların bilgi aradığı pasif bir araçtan, bilginin tüketiciyi aradığı aktif botlara dönüşecek. Aktif botlar elde ettikleri bilgilerin doğru tüketicisinin kimler olduğunu, kullanım şekillerini, eğilimlerini takip ederek öğrenecek. Günümüzde veri ve bilgi pasif. Yani bir yöneticinin sabah dashboardlarına bakıp önemli performans göstergelerini, eğilimlerini ve birbirleriyle olan ilişkisinin keşfedilmesini bekliyor. Görsellerin çoğu “ne olduğunu” söylüyor ama “neden” veya “daha sonra ne olacak” gibi sorularımıza cevap vermiyor. Özetle geleceğin iş zekası araçları, veri biliminin ve iş zekasının tek bir araç takımına yakınlaşacağını görecektir. [2]

Gelen sorular üzerine farklı açılardan bakarak neden iş zekası kullanılır, geleceği nedir, neler yapılmalıdır sorularına cevaplar buluyoruz. — Statik Raporlardan İş Zekasına Geçiş

İş Zekasının Faydaları

Her işletmenin öncelikli hedefi kar etmek, büyümek, sürdürülebilir olmaktır. Bunun için her koşulda iyileştirme yapması gerekiyor. Çok çalışmak ve yeni kararlar almak bunun bir getirisi. Alınacak her yeni kararda mevcut duruma bakılır ve sonrasında problemler, çözümler veya hedefler net bir şekilde tanımlanır. Rekabet ortamında bu kararların alınması için zaman önemli bir etken. Aksiyonların hızlı bir şekilde alınıp uygulanabilmesi için ham verinin en kısa zamanda hatta anlık olarak anlamlı hale getirilmesi gerekiyor.

Ama siz yöneticinize bir şekilde (mesela excel ile) raporlar hazırlayıp gösterebiliyorsunuz. Müdürünüz de sadece rakamlarla ilgilendiği için ve daha fazlasını da hiç görmediği için halinden memnun görünüyor. Sizin bir raporu oluşturabilmek için kaç gününüzün ya da haftanızın harcandığından ziyade paraya dönüşebilen sonuçlar göstermek gerekiyor. Aslında iş zekasına önem veren şirketlere bakıp elde ettikleri karı göstermek bile büyük bir adım olabilir. Örneğin Toyota 2000 yılında bile iş zekası araçları yardımı ile nakliyatçılara iki kat para verdiğini tespit ediyor ve 812 bin dolar çift ödemeden kurtuluyor.

En temel haliyle iş zekası sayesinde; iş fırsatları ortaya çıkarmak, maliyet düşürme yöntemleri belirlemek, ERP verilerini eşleştirmek, fiyatları optimize etmek, müşteri tercihlerinin belirlemek, perakende talebine hızlı karşılık vermek, tedarik zinciri operasyonları ve işletme faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlamak, aynı zamanda işletmedeki tüm departmanlar arasında iletişimi artırmak mümkün hale geliyor.

Dolayısıyla iş zekâsının kullanılması işletmelerin tüm faaliyetlerini geliştirmektedir. İş zekâsı uygulayan pek çok firmanın kazandığı avantajları aşağıdaki gibi örneklendirebiliriz:

Doğru kararlar almayı sağlar.
Farklı veri grupları arasındaki ilişkiyi anlamanızı sağlar.
Çok boyutlu raporlamalar sunar.
Satış fırsatlarını kaçırmayı engeller.
Karlılık veya maliyet analizlerini istenen düzeyde görmenizi sağlar.
İş süreçlerini optimize eder.
Yatırımların getirilerini belirlemeye katkı sağlar.
Yeni proje geliştirme fikirleri bulmanıza yardım eder.
Riskleri erkenden fark etmeyi sağlar.
Şirkette bilgi şeffaflığını artırır.
Müşterilerin tüketim davranışlarını gösterir.
Çalışan performansını takip etmeyi kolaylaştırır.
Rekabette avantaj sağlar.

Ülkemizde de neden iş zekası diye soruluyor ve bu sonuçların kâra dönüşmesi yanıtımız oluyor.

Ülkemizde “İş Zekası” Teriminin Google Web Arama Sayısı (2013-2019)

Öneriler

İş zekası çözümleri ve veri analitiği sadece üst düzey yönetim kararları alanların değil her birimin gözbebeği. İş zekasını kurum içinde yaygınlaştırdıktan sonra herkes alacağı en ufak kararları bile veriye bakarak alır hale geliyor. O yüzden pazarlama, satış, insan kaynakları, üretim, finans gibi pek çok alanda mevcudu bilmek ve geleceği öngörebilmek çok önemli.

Her zaman biriminizi ve kendinizi bir adım öne taşımaya çalışın. Örneğin satış departmanındasınız, hiç raporlama ve analizin kıymetinin bilinmediği bir yerde çalışıyorsanız önce mevcut satış rakamlarını gösterin, geçmişle kıyaslayın. Bunlar yapılıyorsa artık farklı ürünler için var olan satış tahminlerinizi ispatlayın. Tahminleme de yapılıyor o halde bir adım daha atın ve X yerine Y yaparsak satışımız şu kadar artacak gibi çıkarımlar ortaya atın.

Ama her ne iş yapıyorsanız yapın rakamlarla konuşun ve göstererek anlatın. Çünkü, rakamlar asla yalan söylemez.

Bir de veri kalitesine önem verin. Teknoloji, insan veya süreç kaynaklı tüm veri kalitesizliği yanlış analizlere sebep olur.

İş zekası geleceği için hiç endişe etmeyin. İşletmeler artan talebi karşılamak için farklı işlev alanlarına yetenek eklemeye devam ettikçe iş zekası pazarı büyümeye devam edecek. Yalnız gittiği yönün farkında olun.

Elinizde geçen yılın piyango biletinin numaralarının olması mı daha kıymetli olurdu yoksa gelecek yılın mi?

Kaynakça

Seyma Tasci

Büyük veri İş Zekası veri analizi Veri Bilimi Veri Görselleştirme Veri Madenciliği

Yazar Hakkında

Toplam 14 yazı